Gmina wiejska Biłgoraj położona jest w centralnej części powiatu biłgorajskiego na pograniczu Roztocza Środkowego i Równiny Biłgorajskiej w makroregionie Kotliny Sandomierskiej. Usytuowana jest pomiędzy trzema parkami krajobrazowymi: Lasy Janowskie, Puszcza Solska i Szczebrzeszyński Park Krajobrazowy.

Powierzchnia gminy wynosi 262,6 km2. Użytki rolne stanowią 34% powierzchni gminy (w tym 70% to grunty orne, a pozostałe 30% stanowią łąki i pastwiska), lasy 60%, a pozostałe tereny ok. 6%. Taki odsetek terenów użytkowanych rolniczo związany jest z wyjątkowo niskim udziałem gruntów klas wyższych (I-Illb - 3,1%, jedynie dwie wsie – Sól i Dąbrowica – posiadają grunty rolne tych klas). W krajobrazie gminy dominuje płasko i równinnie ukształtowana rzeźba terenu, którą tworzą słabe i bardzo słabe gleby, jedynie niekiedy na pyłach i mułach utworzyły się lepsze gleby brunatne i brunatne wyługowane. Występują tu też liczne formy wydmowe i zagłębienia. Znaczny obszar gminy pokryty jest zwartymi kompleksami leśnymi. W pokrywie roślinnej odznaczają się sosna, buk, dąb i jodła, na skraju Puszczy Solskiej występują wiekowe okazy dębu, buka i jodły. Obszar gminy charakteryzuje się stosunkowo wysoką zasobnością wód powierzchniowych i podziemnych. Wody podziemne w wielu rejonach znajdują się bardzo płytko pod powierzchnią terenu, lub zasilają zagłębienia deflacyjne.

Gmina podzielona jest na 28 sołectw. Zamieszkują ją 12 972 osoby w obrębie 36 miejscowości. Gęstość zaludnienia wynosi 49 osób na km2 (średnia dla powiatu biłgorajskiego 62). Największą miejscowością w gminie jest Sól. Osadnictwo na terenie gminy ma charakter pasmowy i rozwija się głównie wzdłuż istniejących ciągów komunikacyjnych oraz w dolinach rzecznych Łady, Białej Łady, rzeki Bukowa Poszczególne miejscowości powiązane są komunikacyjnie z ośrodkiem miejskim i stanowią niejako zaplecze społeczno-gospodarcze miasta Biłgoraj i jego rezerwę inwestycyjną. Dominującą formą zabudowy jest zabudowa podmiejska jednorodzinna, zagrodowa, miejscami uzupełnia ją produkcyjno-usługowa i rekreacyjna.

Przez teren gminy przebiega szlak kolejowy: linia kolejowa normalnotorowa i poprowadzona równolegle do niej linia szerokotorowa LHS. Sieć drogową gminy Biłgoraj tworzy 33 km dróg wojewódzkich, 102 km dróg powiatowych, 682 km dróg gminnych. Ze względów komunikacyjnych największe znaczenie mają droga wojewódzka 835 - przebiega południkowo przez obszar gminy, zapewnia połączenia z Biłgorajem oraz na kierunku północnym z Lublinem, a na kierunku południowym z Przemyślem, droga wojewódzka 858 - przebiega poprzecznie, łączy gminę z Zamościem i Stalową Wolą.

Poza działalnością rolniczą na terenie gminy rozwija się głównie działalność handlowa, przetwórstwo przemysłowe, budownictwo, transport, gospodarka magazynowa, działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi. W roku 2012 w gminie funkcjonowały 822 podmioty gospodarki narodowej wpisane do rejestru REGON (25 sektor publiczny, 797 sektor prywatny).

W zakresie istniejącej infrastruktury turystycznej w gminie znajdują się trzy obiekty gastronomiczno-noclegowe oferujące łącznie ok. 160 miejsc noclegowych. Dodatkowo na terenie gminy świadczone są usługi agroturystyczne łącznie oferujące 80 miejsc noclegowych. Walory środowiska przyrodniczego, duża lesistość, niski stopień urbanizacji, czyste powietrze, cisza i walory krajobrazu powodują, że na terenie gminy realizowana jest także indywidualna zabudowa letniskowa.

Główne obszary o najwyższych walorach przyrodniczych i krajobrazowych zlokalizowane w gminie to:

Najcenniejsze obiekty środowiska kulturowego zlokalizowane na terenie gminy to:

Zasób kulturowy stanowią tu również produkty twórczości ludowej, w tym plastyki ludowej, czy rzemiosła związanego z gospodarką leśną. Na terenie gminy działa 13 zespołów śpiewaczych lub śpiewaczo-obrzędowych.